Gratulerer med ny bok, Laura! Kan ikkje du byrje med å fortelje om Bror min?

–  Dette handlar om ei jente og pappaen hennar, og dei ber på ei stor sorg. Jenta har drøymt om broren, men ho vil ikkje fortelje faren om draumen, ho vil heller ha han med ut og fiske.  Dei ror ut på fjorden, og ho har minna faren på å ta med fiskestonga. For det har han ikkje tenkt på, for han er ikkje heilt til stades. Han vil ikkje finne på noko. Når dei er ute på fjorden så veit ho, for det har draumen fortald ho, at det finst meir enn fisk i sjøen. Men det veit ikkje faren. Så når han får noko tungt på kroken og han må dra, så har ho ein følelse av kva som kjem til å skje. Og det skjer noko stort og uventa når faren får fangsten om bord.   

 Men det boka eigentleg handlar om er leiken og fantasien. Vi tenkjer ofte at fantasi og leik står i motsetning til røynda. At leiken berre er for moro skuld, men eg prøver å seie at fantasien gjer oss tilgang til røynda på eit djupare nivå, og kanskje kan hjelpe oss til å sjå det som er vanskelege realitetar og kunne leve vidare, sjølv med store tap. Alle har tilgang til fantasi og leik. 

Kan du fortel meir om fantasien og draumeperspektivet? Var det historia om sorg som var utgangspunktet? Eller var det ei historie om kva fantasien og kreativitet kan setje i gang, og så utvikla det seg til ei historie om ein sorgprosess?   

– Eg trur det var det siste. For eg hadde dette bilete av faren i båten. Det er ofte slik at ein ide byrjar med eit bilete av noko som skjer, og så brukar eg lang tid, gjerne fleire år på å forstå kva slags samanheng denne scenen står i, og kva eg kan bruke han til. Eg visste at det handla om å miste, eller få tilbake til noko. Eg visste at det satt en far i båten og fiska. Eg har skreve om sorg før, og det ligg meg nær. Kontrastane mellom liv og død appellerer til fantasien. Og det tenkjer eg høyrer med i forteljinga, at ein har vitale, lyse krefter, også har du motsatsen som er tapet, sorga, og død. Eg trur nok prosessen av å drive det fram er driven av fantasi, men at det i det bilete låg eit potensiale til ei historie om sorg. Men vi snakkar om nokre år her altså!  

Visste du frå byrjinga at det skulle bli ei bildebok?  

– Fyrst gjorde eg det, for det var så klare bilete. For det er jo det med å skrive, at du kan beskrive noko, men av og til vil du berre vise fram. Så eg vart kjempeglad da Øyvind Torseter ville illustrere. Eg har blitt gladare for kvar gong eg har sett skisser til boka.   Bildeboka er utruleg! Det er noko eg har sett på med litt ærefrykt,  sjangeren er så open. Den viser fram kva som ligg der. Samstundes er bildeboka så tilgjengeleg, og gir store rom for tolking. Eg meiner at bildebok fint kan lesast av vaksne, og ungdommar. 

Vi tenkjer ofte at fantasi og leik står i motsetning til røynda. At leiken berre er for moro skuld, men eg prøver å seie at fantasien gjer oss tilgang til røynda på eit djupare nivå, og kanskje kan hjelpe oss til å sjå det som er vanskelege realitetar og kunne leve vidare, sjølv med store tap. 

Forandra du teksten etter at Øyvind Torseter kom inn i prosessen? 

– Absolutt! Både teksten og historia blei meir tydeleg av Øyvinds illustrasjonar. Eg kunne ta bort ein del tekst. Samspelet mellom tekst og bilete er veldig interessant, og korleis vi tar inn og fortolkar det saman. Det er veldig disiplinerande å skrive ei bildebok. Ein må snu og vende på kvar setning.  

Er det ei bildebok for vaksne òg?    

– For meg ligger bildeboka nære teateret, i teateret går vi gjerne saman barn og vaksne. Det er ei erfaring vi deler på tvers av generasjonar. Og denne boka tek opp ein del eksistensielle spørsmål som både barn og vaksne har bruk for å reflektere over, og evne til å dele. Dess meir eg har skreve tekster, både for barn og vaksne, tenkjer eg at skiljet ikkje er så viktig.   Ei anna ting er den fysiske boka, når eg kjøper ei bok i dag forventar eg at ho skal gje meg noko . Konkurransen mot skjermen er så sterk, eg vil at boka i seg sjølv skal betyr noko.  

Døden er eit vanskeleg tema, og særleg når den døde er eit barn. Norske barnebok forfattarar er generelt ikkje redd for å ta tak i vanskelege tema. Er det noko du har tenkt på?   

–  Ja, ikkje når eg skreiv, men etterpå. Om ein skal ta røynda på alvor, er den akkurat like brutal for barn som for vaksne. Og viss vi skriv for barn så må vi kunne imøtekomme tabu, og vere villig til å dele erfaring. Også barn misser menneske som står dei nær. For dei som veks opp utan å møte død, vil likevel stille seg spørsmål om død og undre seg over kva døden er. Allereie tidleg i livet byrjar ein å erfare at alt levande faktisk skal døy. Og det gir rom for eksistensielle erfaringar som ikkje nødvendigvis er dine egne. 

Sjøen i seg sjølv kan vere eit skummelt bilde. Jenta seier “Han veit ikkje kor djupt det er. Han veit ikkje alt som finst i sjøen”. Kan vi si at sjøen er eit bilete på himmelen og æva?  

 –  Det er ei bok som formidlar håp på ulike måtar. Eg liker å snu opp ned på ting. Den døde er ikkje på ei sky i himmelen, men plassert på havets botn. Når vi drøymer kan vi ikkje bestemme oss for kva vi skal drøyme, og vi styrer eigentleg ikkje fantasien, og det er det som gjer den tilgangen til den heilande prosessen. Når jenta har drøymt at broren er i sjøen, er det der han er.  

Kven tar vare på kven? Det er tydeleg at faren har vore passiv i ei tid, og at det er jentas fantasileik som vekker faren ut av apatien.  

 –  Ja, det har du rett i. Så lengje vi er i fantasien er det jenta som er den styrande og aktive. Når fantasien glepp og blir borte, og broren får liv, så skjer det eit vendepunkt. Det er som om fantasien varer akkurat lenge nok til at faren må gripe inn. Det å miste nokon inneber eit stort paradoks. Den du har mista i død er borte for alltid, men samstundes kan den døde kjennes veldig nær. Fråværet kan vere påtrengande. Broren som er borte kjem tilbake og er der lenge nok til å dei kan gi han omsorg. Dei kan erkjenne kva han betydde og framleis betyr for dei. Alt dette er jenta aktivt med på. Men så seier faren at broren ikkje kan vere der lenger. Og det er akkurat som om faren er blitt forløyst, og kan kome dottera i møte og gi ho omsorg. Då må også ho erkjenne tapet. Sorga er ikkje lenger ein isolerande faktor mellom dei, og jenta får faren attende. For ho har òg mista noko av faren i denne sorga.  

Til slutt, er det ikkje farleg å fantasere om at dei døde kjem tilbake?   

  – Det er ikkje farleg å fantasere, men det er fint å dele fantasien med nokon. For gjennom fantasien kan du bli kjent med det du verkeleg saknar, og det du verkeleg håpar på.